Hvis Herren ikke bygger huset,
arbeider bygningsmennene forgjeves.
Hvis Herren ikke vokter byen,
våker vaktmannen forgjeves.
Forgjeves står dere tidlig opp og setter dere sent ned
og spiser brødet dere har slitt for.
Det samme gir han sine venner mens de sover.
Barn er en gave fra Herren,
livsfrukt er en lønn.
Sal 127, 1-3
_______________________________________________________________________________
Det er teksten i frå Salme 127 som er preiketeksten i dag. Det vanlegaste er jo at presten skal preike over evangelieteksten, men noken sundagar i året bestemmer Kirkerådet at vi skal preike over ein av dei andre tekstane.
Det er mange og temmeleg ulike gudsbilete i Bibelen. Desse bileta blir malte med ord, og i dag er det den mektige, sterke skaparguden vi møter i tekstane. I versa frå salme 127 høyrde vi at
Hvis Herren ikke bygger huset,
arbeider bygningsmennene forgjeves.
Hvis Herren ikke vokter byen,
våker vaktmannen forgjeves.
Guds vilje overskyggar alt og alle, og uansett kva vi prøver på, har det ingenting å seie, viss ikkje planane er godkjende på høgaste nivå, så å seie. Det var jo dette verset vi sang, så fyndig parafrasert av Elias Blix, i inngangssalmen.
Vil Gud ikkje vera bygningsmann,
me fåfengt på huset byggja.
Vil Gud ikkje verja by og land,
kan vaktmann oss ikkje tryggja.
Parafrase betyr å seie det same, men med litt andre ord.
Viss ein skal kombinere kristendom og nasjonalisme, så kan det nesten ikkje gjerast betre enn det Blix gjorde i denne salmen. Gud er Noregs Gud, og vi er Guds folk. Det var vel nøyaktig det same Israelsfolket tenkte om Gud, dei var det utvalde folket, Guds folk, og Jahve var deira Gud. Dei hadde ei pakt: Gud skulle beskytte og hjelpe sitt folk, og dei skulle lyde Guds lov og tilbe berre denne eine Jahve. Konsekvensane var alvorlege viss folket braut pakta og var ulydige eller tilba andre gudar. Då viser Gud seg som streng og hevngjerrig – vi kan kanskje til og med seie grusom – i si straff.
Men det er ikkje dette gudsbildet som blir vist oss i dag. Det er den mektige, men også omsorgsfulle guden det er snakk om i dag, på nasjonaldagen. Ein slags farsfigur kanskje. Eg syns dei er vakre, dei to siste linjene i preiketeksten i dag:
Barn er en gave fra Herren,
livsfrukt er en lønn.
På liknande vis framstiller Blix også Gud som omsorgsfull overfor sitt folk, sitt land, Noreg:
Vårt heimland i mørker lenge låg,
og vankunna ljoset gøymde.
Men, Gud, du i nåde til oss såg,
din kjærleik oss ikkje gløymde.
Biletet av den mektige skaparguden blir vidareført i teksten frå Apostelgjerningane, i Paulus sin tale på torget i Aten: Gud er stor og sterk, mektig skapar, han treng ikkje våre tempel eller andre ting, det er tvert om: Det er han som gir liv og ande, ja alt til alle. Det er altså menneska som treng Gud, ikkje omvendt.
Til slutt, i Marias lovsang i Lukasevangeliet, får vi formidla det same: Den mektige Gud som styrer verda, omsorgens Gud som hjelper fattige, men som er streng mot dei rike.
Koblinga mellom nasjonalisme og kristendom kan nokre gongar bli problematisk. Det mest groteske var dei tyske SS-soldatane sitt motto: «Gott mit uns». Eg kan ikkje forstå anna enn at dei tok feil. Det var ikkje Gud som bygde Sachsenhausen.
I det gamle testamentet er koplinga mellom folk og Gud veldig tydeleg. Gud er Israels Gud og Israel er Guds folk. Men i og med Jesus og hans død og oppstode på påskedag er Gud blitt internasjonal. Kvar gong vi skal døype nokon i kyrkja les vi versa frå Matteus: «gå derfor og gjør alle folkeslag til disipler.»
Noreg vart eit kristent land for ca 1000 år sidan. Rett nok påsto Berge Furre at vi først vart eit kristent land med Hans Nilsen Hauge, men kristendom og nasjon har hengt saman i tusen år, og det blei også veldig tydeleg i grunnlova av 1814.
Vi skal vere stolte av vår nasjon, vårt land og folk, bevares. Vi skal vere stolte av våre tradisjonar og vår kultur. Vi må vere bevisst våre felles verdiar og vår historie. Tillit og samhald over heile nasjonen, ikkje berre meg og min familie, eller mi grend, det er ei forutsetning for fred og framgang. For oss alle.
Vi skal feire vår grunnlov, men vi skal hugse på at liksom grunnlova i 1814 ikkje var perfekt, er heller ikkje vi det som nasjon i dag. Jødane var utestengd frå riket, i følgje grunnlova av 1814. Paragrafen vart ikkje fjerna før i 1851. Ordet «Jøde» er den dag i dag eit mykje brukt skjellsord i norske skulegardar. Vi har eit lovverk og eit politisk system og ein velferdsstat som vi skal vere stolte av, men det er stadig noken som fell utanfor.
Vi har stor fridom her i landet, men vår fridom går kanskje på bekostning av andre sin fridom. Vi har fantastisk natur, men vårt levesett øydelegg på sikt naturen. Som vi er avhengige av. Vi har ikkje berre ei grunnlov, vi har også naturlover, og vi har Bibelen. Naturlovene er strenge: Bryt vi dei, får det konsekvensar. Naturlovene er internasjonale. Berre gjennom internasjonalt samarbeid kan vi løyse klimakrisa og koronakrisa, for å nemne eit par døme.
Bibelen – og Elias Blix – minnar oss om at vi er skapt av Gud, det er Gud vi har å takke for vårt liv og vår verd, og Bibelen fortel oss om Jesus Kristus, som ofra alt for vår fridom, og Bibelen kallar oss til å kjempe for at alle skal få del i denne fridomen.
Som nasjon er vi kalla til å kjempe for fred og fridom, her heime og internasjonalt.
Som kyrkje er vi kalla til å forkynne Ordet, og forvalte sakramenta, OG kjempe for fred og fridom, her heime og internasjonalt. Vi er aldeles ikkje i mål. Men i dag skal vi feire ein milepæl, nemleg grunnlova av 1814.
Ære vere Faderen og Sonen og Den heilage anden, som var og er og vere skal ein sann Gud, frå æve og til æve
_______________________________________________________________________________
Andre lesning
Paulus sto fram for Areopagos-rådet og sa: «Atenske menn! Jeg ser at dere på alle måter er svært religiøse. For da jeg gikk omkring og så på helligdommene deres, fant jeg et alter med denne innskriften: ‘For en ukjent Gud’. Det som dere tilber uten å kjenne, det forkynner jeg dere. Gud, han som skapte verden og alt som er i den, han som er herre over himmel og jord, han bor ikke i templer reist av menneskehender. Han trenger heller ikke noe av det som menneskehender kan tjene ham med. Det er jo han som gir liv og ånde, ja, alt til alle.
Apg 17, 22-25
Evangelium
Fra slekt til slekt varer hans miskunn
over dem som frykter ham.
Han gjorde storverk med sin sterke arm;
han spredte dem som bar hovmodstanker i hjertet.
Han støtte herskere ned fra tronen
og løftet opp de lave.
Han mettet de sultne med gode gaver,
men sendte de rike tomhendte fra seg.
Luk 1, 50-53